دربارهے واژهے عشق
– دهخدا عشق را مشتق از “عشقه” دانسته است.
– معین و عمید نیز این واژه را از عربے دانستهاند.
– در فرهنگ سخن نیز خاستگاه عشق از عربے ثبتشده است.
عشقه: /ašaqe/ [ع.] (اِ.) گیاهے است بالارونده با برگهاے درشت و ساقههاے نازک. (معین)
عَشِقَ: عِشْقاً و عَشْقاً و مَعْشَقاًهُ: دلباختهے او شد. (معجم المعانی)
عِشْق: مص، افراط در دوستى چه با پاكدامنى و چه با تردامنى. (معجم المعانی)
(عَشِقَهُ) عِشْقاً و عَشْقاً و مَعْشَقاً، ف: عشق آورد، دوستے بر وے چیره گردید. (المنجد)
▫️ در نوشتارے از محمد حیدرے ملایرے ریشهے واژهے عشق را از واژهے اوستایے -iš بهمعناے “خواستن، میلداشتن، آرزوکردن و جستوجوکردن” دانسته است.
درحالیکه:
– خواستن
در فارسے میانه: xwāh: xwāstan
مادهے ماضی: xwāst >
ایرانے باستان: hvāsta (صفت مفعولی)
مادهے مضارع: xwāh >
ایرانے باستان: hvāda (مادهے مضارع)
از ریشهی: -hvad
همچنین -hvad مشتق است از هندواروپایی: -suad
اوستایی: -xvāsta
– گراییدن
فارسے میانه: grāy- : grāyīdan
جعلے از مادهے مضارع: -grāt
مشتق از ایرانے باستان: -grāya
از ریشهی: -gar
اوستایی: -gar
– آرزو
فارسے میانه: ārzūk/ārzog
مشتق از ایرانے باستان: -ā-braju
از ریشهی: barg
اوستایی: -barəg
ریشهے هندواروپایی: -leubh
(محمد حسندوست)
عشق
فارسے میانه: došagīh, došāram
(دیوید نیل مکنزی)
فارسے میانه: došārmīh, došārm, dušārm, došišn, došišnīh, došakīh, kāmīh (بهرام فرهوشی)
خواستن، آرزوکردن
ایرانے باستان: -xwās-ta
از ریشهی: -xwād
(یدالله منصوری)
خواسته (میل)
فارسے میانه: ārzok, ● išt, vixāzišn, niyāz (بهرام فرهوشی)
▪همانگونه که میبینید در هیچکدام از دادههاے بالا ادعاے حیدرے ملایرے دیده نمیشود، مگر در یکے از دادههایے که فرهوشے براے واژهے خواسته -išt بهدستداده است. که بسیار دور از ذهن مینماید که -išt ریشهے واژهے عشق باشد. اکنون به دیگر واژههاے مرتبط نگاهے میاندازیم:
مهر /mihr/
فارسے میانه: mihr
ایرانے باستان: -miθra
از ریشهی: -mi-/may
ریشهے هندواروپایی: -mēi
سنسکریت: mitrá
اوستایی: -miθra
فارسے باستان: -miça
دوست
فارسے میانه: dost
فارسے باستان: dauštā
از ریشهی: -dauš
مشتق از هندواروپایی: -geus
اوستایی: zaoš
(محمد حسندوست)
حتے السیّدادّیشیر در کتاب خود “واژههاے فارسیِ عربیشده” هیچ اشارهایے به واژهے عشق نکرده است. پس نتیجه چنین است که سرهگرایے افراطے میتواند ما را در دام خود گرفتار سازد.
© گرداورے و پژوهش: ( کاف. آ )
♾ @roozmaregibanoo
