جناس

💎 جناس

⬅️ جناس و انواع آن
ساده ترین تقسیم بندی جناس به روش زیر است:
1⃣ جناس تام(همسان): دو کلمه یکسان با تفاوت معنایی: روان( جاری) روان(روح)

2⃣ جناس ناقص(ناهمسان):

♦️ افزایشی: افزودن حرفی در ابتدا یا میان یا انتهای کلمه ( کار، شکار )

♦️ اختلافی: اختلاف در یکی از حروف (درد، کرد)

♦️ حرکتی: تفاوت در حرکت حروف :(گُل، گِل)
🔅ــــــــــــ🍁ـــ🍁ـــ🍁ــــــــــــ🔅

‼️‼️ اما باید دانست که جناس را به صورتی دقیق تر هم طبقه بندی کرده اند:

1⃣ جناس تام مماثل: دو کلمه یکسان از هر جهت حتی از نظر دستوری؛ یعنی باید هر دو اسم باشد یا مشترکاً فعل با و یا حرف باشد ولی معنا متفاوت و این بهترین نوع جناس است:
چنگ(نوعی ساز)، چنگ(دست و پنجه) هر دو هم اسم است و یا گور،گور/شانه،شانه

2⃣ جناس تام مستوفی: اگر جناس تام از یک جنس دستوری نباشد مثلا یکی فعل و دیگری اسم باشد. مثل بهشت( همان باغ زیبای اخروی ویژه ی خوبان) بهشت(به معنای گذاشت از مصدر هشتن یعنی گذاشتن) و یا باد، باد

3⃣ جناس ناقص:
♦️ جناس مردوف: اگر حرفی در اول کلمه افزوده شود: کوه، شکوه/تیم، یتیم

♦️ جناس مکتنف: اگر حرفی در وسط افزوده شود: قصر،قیصر/ سگ، سنگ

♦️ جناس مرفو(مطرف): اگر حرفی در آخر افزوده شود: ماه، ماهی/زهر، زهرا/پشت، پشته

♦️جناس مذیل: اگر به آخر کلمه بیش از یک حرف افزوده شود: درفش، درفشان

♦️جناس متوج: اگر به اول کلمه دو حرف بیشتر افزوده شود: رم،اکرم/گردون، دون

♦️ جناس مضارع: اگر دو حرفی که به اول هر دو کلمه افزوده شده قریب المخرج باشد : حال، خال/حوا، هوا/ کمان، گمان

♦️ جناس مضارع لاحق (مطمع): اگر دو حرف در هر دو کلمه جناس بعید المخرج باشد. خیلی،خیری/ شراب، شرار

♦️ جناس اشتقاق: اگر دو کلمه ی جناس هم ریشه هم باشند و هم خانواده: والی، ولی/ امن، امین/ احد، اوحد

♦️ جناس شبه اشتقاق(مقارب): اگر به خاطر شبیه بودن به یکدیگر فکر کنیم هم ریشه اند ولی چنین نباشند. ارضی(=زمینی)، رضی(=خرسند)

♦️ جناس مغایر: اگر اختلاف دو کلمه در تشدید و تخفیف (بدون تشدید)باشد: مسلم، مسلّم/ مقدم، مقدّم/ محرم، محرّم

♦️ جناس مرکب: اگر یک یا هر دو کلمه ی جناس مرکب باشد. زیاد(فراوان)، ز یاد ( از یاد و خاطره) دربیت زیر:
گفتمش باید بری نامم ز یاد
گفت باشد می برم نامت زیاد

♦️ جناس محرف(ناقص): اگر اختلاف در حرکت باشد. مِلک، مَلک/ مُحرم، مَحرم

♦️ جناس مزدوج( مکرر.مردد.مجنب.مرجع) می دانیم که لازم نیست دو کلمه ی جناس در جمله یا بیتی دقیقاً کنار هم باشند. حال اگر دو کلمه ی جناس از هر نوع که باشند کنار هم بیایند مزدوج نام دارند. گلنار نار
در این نمونه: ابر بیفزود همی بر لاله و گلنار نار

♦️ جناس خطی(تصحیف، مضارعه): اختلاف در نقطه ها ولی ممکن است در خواندن نابرابر باشد. نارنج، تاریخ/ چیره، خیره/ فضل، فصل/بوسه، توشه

♦️ جناس لفظی: درخواندن یکی ولی در نوشتن متفاوت. خوار، خار/ غالب، قالب

♦️ جناس مقلوب (معکوس، باشگونه.باژگونه، تصریف): ترتیب حروف معکوس است: اگر کلاً ترتیب آن عکس باشد قلب الکل گویند: راز، زار/ گنج، جنگ

♦️ جناس قلب مجنح: اگر یکی از رکن های جناس قلب کل در اول مصرع و دیگری در آخر مصرع بیاید. در نمونه ی زیر:

رای نصرت کند حمایت یار

♦️ جناس قلب البعض: اگر در بعضی از حروف عمل قلب شکل گیرد. رقیب، قریب/ مدار، مراد/ قبا، بقا
❇️ البته تقسیم بندی های دیگری هم دارد …

#آموزش